Postępowanie w sprawie nieletnich. Adwokat Opole.

Podstawą interwencji Sądu Rodzinnego w poczynania nieletniego są objawy demoralizacji lub dopuszczenie się przez nieletniego czynu karalnego. Demoralizacją zgodnie z art. 4 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich¹ naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych. Jest stanem zaburzonej osobowości przejawiającej się w różnych negatywnych zachowaniach, jest pewnym procesem, w którym kształtuje się podatność na wpływ destruktywnego środowiska. Dlatego też przejawy tego procesu mogą być różne w zależności od stopnia demoralizacji.

Drugą podstawą do podjęcia postępowania w sprawie nieletniego jest dopuszczenie się przez niego czynu karalnego, który obejmuje przestępstwo, przestępstwo skarbowe i niektóre wykroczenia. Sąd może zastosować wobec takiego nieletniego środki wychowawcze lub poprawcze. Te pierwsze przysługują wobec nieletniego, który nie ukończył 18 roku życia i wykazuje przejawy demoralizacji lub nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat. Wobec nieletnich sąd rodzinny może:

1. udzielić upomnienia;
2. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3. ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4. ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego;
5. zastosować nadzór kuratora;
6. skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7. orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8. orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9. orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
10. orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11. zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Sąd może orzec w ramach środków poprawczych umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, po ukończeniu 13 roku życia, a przed ukończeniem 17 roku życia, jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego, okoliczności i charakter czynu⁴.

¹ Art. 286. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 4. Jeżeli czyn określony w § 1-3 popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

² zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2003 r., V KK 324/02, "Gazeta Prawna" 2004, nr 89, s. 24

³ zob. wyrok SN z 30 sierpnia 2000 r., V KKN 267/00, OSNKW 2000, nr 9-10, poz. 85

⁴ "Kodeks Karny. Komentarz." M.Filar (red.), wyd. V, wydanie internetowe